Luis Garderen Trenen abiadura eta Karlos Linazasororen A zer lau elementu! kaleratu ditu Pamiela argitaletxeak

Juan Luis Zabala. Berria (2014-01-23)

Gazteentzako poesia gutxiegi idazten da euskaraz Karlos Linazasororen ustez (Tolosa, 1962), haurrentzako baino are gutxiago, eta argitaratzen diren ale bakanak «beharrezkoak» iruditzen zaizkio gazteen artean poesiarako zaletasuna sustatzeko. «Aurrena, poema ez hain jasoak, jolastiagoak eta errazagoak eman behar zaizkio irakurleari, gero benetako poesiara hurbildu nahi badu». Helduentzako ohiko poesia liburuak irakurtzeko, gazteentzat idatzitako poema liburuak irakurri behar dira lehenik, Linazasororen ustez. «Pauso hori, bide hori, zubi hori egiten ez den bitartean, nahiko alferrik edo nahiko galduta gabiltzala uste dut». Bakoitza mutur banatan baina biak zubi horretan dauden bi poema liburu argitaratu ditu Pamiela argitaletxeak: Karlos Linazasororen A zer lau elementu! eta Luis Garderen Trenen abiadura; gazteentzako poema liburua da lehena, eta helduentzakoa bigarrena.

Grezia zaharrean munduaren lau oinarri nagusitzat jotzen ziren lau elementuak dira gai nagusi eta ardatz Linazasororen A zer lau elementu! gazteentzako poema liburuan: Sua, Lurra, Airea eta Ura. «Gure mitologian eta gure tradizioan ere azaltzen dira», adierazi du egileak. «Gure mitologian lau erreinu bereizten dira: mineralena, landareena, animaliena eta gizakiena. Lau erreinu horietan Mari bizi da, jeinu femeninoa edo izaki sekretua, Jainko gorenekotzat jotzen dena. Lur elementuan Mari bizi da; Ur elementuan ere Mari dago, harpe sakonetan, lehorteak eta ekaitzak sortzen…; Su elementuari Marik ematen dio indarra; eta Aire elementua, azkenik, Marik hartuta dauka oso-osorik. Horri buruz hausnarketa bat egin dut, eta beti oinarritzat lau elementu horiek hartuta idatzi ditut liburuko poemak».

Neurri eta errima jakinetara moldatutako poemak daude liburuan —sonetoak, haikuak, serbentesioak, lirak…— , baina baita errimarik gabeko poema libreak ere. Lau elementuak protagonistatzat dituen antzerki lan labur bat eta bestelako testu asko ere aurkituko ditu irakurleak: egileak «beste buelta bat» eman dien esaera zahar antzaldatuak, hiztegiak, aforismoak… Gaiei dagokienez ere, askotarikoak dira poemak. «Maitasunezko poema asko daude, jolastiak ere bai, baita umorezkoak ere…».

Garderen seigarren liburua

Luis Gardek (Iruñea, 1961) seigarren poema liburua du Trenen abiadura. Bi poemak osatzen dute liburua, baina luzeak dira, bien artean ia laurogei orrialdeko liburua osatzen baitute. Poema narratiboak dira biak, eta bietan garrantzi handia du trenak. «Trenen abiadura aipatzean, bizitzaren gehiegizko abiadura ari naiz aipatzen, eta gure bizitzen osagai guztien gehiegizko abiadura: trenen gehiegizko abiadura, maitasunaren gehiegizko abiadura, literaturaren beraren gehiegizko abiadura…». Bi poemetan umorea txertatzen eta lantzen saiatu da egilea, bigarrengoan batik bat.

Lehen poemak Maisuaren azken ikasgaia du izenburu, eta Gardek Paul Valeryren testu batean irakurritako esaldi hau du abiapuntu: «Gizakiak gaur ez zukeen poesia asmatuko». Esaldi horrek eragindako zalantzari erantzunez, poema bat osatzea otu zitzaion: «Asmatuko genuke gaur egun poesia, aurretik existitu ez balitz? Horretaz gogoeta egiten du poemaren kontalariak, oso mantso dabilen tren geldo baten leihatilatik begiratzen duen bitartean».

Garderen liburuko bigarren poemak Veneziako gertakaria du izenburu, eta «ustezko edo alegiazko Venezia batera egindako bidaia» bat du kontagai. «Bidaia horretan narratzaileak emakume bat ezagutzen du, eta bien artean harreman bat sortzen da. Veneziara iristean, buelta bat ematen dute, eta hotel bereko gela berean eta ohatze berean amaitzen dute eguna».