Estatu Batuetan egindako urtebeteko egonaldian ekin zion irakasle eta literatura itzultzaile den Garikanok euskal emigrazioari buruzko materiala bilatu eta jasotzeari. Pilatutako materialaren ugaritasuna ikusita, ordea, egitasmoa Far Westera mugatzea erabaki zuen, eta urruneko lurralde haietan 1848tik XX. mendearen erdialdera euskaldunek utzi zuten arrastoa bilakatu zuen langai.

Iturri askotatik hartu zituen bere lanaren osagaiak: liburu ezagun eta ez horren ezagunetatik; garaiko egunkarietatik; artxiboetan gordetako paperetatik; «detektibe lana eginez», han-hemenka aurkitu zituen testigantza idatzietatik... Horrekin guztiarekin antologia eta narrazioa uztartzen dituen liburua osatu du, fikzio apurrik ez izan arren eleberri moduan ere irakur daitekeena kasik, idazle irudimentsuenak nekez asmatuko lituzkeen istorio eta pertsonaiak aurki baitaitezke maiz testuak bezain argigarriak diren argazki ugariz hornitutako liburuan. Antologiarako hautatutako ehunka testu eta argazkiak antolatzeko sortu du Garikanok ordena kronologikoari eusten dion narrazioa, mende oso batean aurrera egiten duen historiaren une nagusietarako sarrera egiazko istorioak kontatzen dituen narratzaile batek ematen duelarik.

Izan zituen bere alde onak

Izen-abizen zehatzak dituzte Asun Garikanok bildu dituen bizipen gehien-gehienek. Gizonezkoenak dira batik bat, Far Westeko euskaldunen artean ere haiek idatzi baitzuten nagusiki historia, nahiz eta emakume ugari izan tartean. Eta ez nolanahikoak, alafede...

Lana bukatzen ari zela, bi inpresio nagusitu zitzaizkion egileari: Euskal Herriaren historia uste baino zabalagoa dela, eta «euskal emigrazioaren historia osatzerakoan Far Westen historia ere osatu dela, ezagunaz gain lurralde haien historiaren bertsio gehiago daudelako, besteak beste AEBak eraikitzen lagundu zuten euskaldunena».

Aurreiritziren bat indargabetzeko ere balio izan dio ariketak. «Hangoak kontatzerakoan, hemen alde txarrak aipatu izan dira gehienbat. Han zeudenen testigantzetan ikusten da bizimodu gogorra izan zutela, baina gauza positibo asko ere aurkitu ditut, eta ia inork ez zuen Euskal Herrira itzuli nahi», dio. Ameriketara emigratu eta bizimodua han egiteak izan zituen hain zuzen bere alde onak.

Dena den, «kontu honen azpian badago gai nagusi bat: emigrazioa. Ilegalen eta deportatuen hitzak daude liburuan; kultur talkaz eta integrazio prozesuaz hitz egiten da... Kontalari askok esaten dituzten gauzak ez daude oso urrun gure artean ditugun etorkinek esaten dituzten gauzetatik».

 

Ameriketara atzerriratutakoen inguruan idatzi du Asun Garikanok Far Westeko Euskal Herria
Ainara Rodriguez. BERRIA (2009-12-12)

 

Asun Garikano publica un relato de los vascos que emigraron al Lejano Oeste americano desde 1848, atraídos por la "fiebre del oro"
Maite Redondo.  DEIA (11-12- 2009)

 

Asun Garikanok liburu batean jaso du euskaldunek AEBetako Mendebalde Urrunean eginiko bidea.

Urre Pipitak - Edurne Elizondo. Igandea Berria (2010-1-10)