«Bidaia erakargarria» Darwinen eskutik

Kepa Altonagak jaso du Juan Zelaia saria, naturalista ingelesak gurean izaniko eraginari buruzko lanagatik

Alberto Barandiaran.

Iruñea

«Berri eta aurkikuntza interesgarriz beteriko bidaia erakagarria proposatzeagatik», Kepa Altonaga (Loiu, Bizkaia, 1958) biologo eta idazleak jaso du Juan Zelaia IX. Saiakera saria. EHUko irakasleak, Darwin geurean lanean, biziaren gaineko ikuspegia betiko irauli zuen naturalistak Euskal Herrian izan zuen eragina aztertu du , «ongi dokumentaturiko lana jakinduriaz eta gaitasun handiz garatuta».

Saridunak Kulturaren Aldeko Euskal Fundazioko ordezkari Joseba Intxaustiren eskutik jaso zuen saria, atzo iluntzean, Iruñean, eta Pamiela argitaletxeak argitaratuko du saiakera.

Pamielaren zein Kulturaren Aldeko Euskal Fundazioaren ordezkariek sariak bederatzi urteotan egindako ibilbidea eta garapena nabarmendu zuten, eta, krisi garaian ere, aurrera jarraitzeko konpromisoa berretsi zuten.

Zientzia dibulgazioa

Kepa Altonagak zientziaren dibulgazio lan zenbait idatzi ditu orain arte, besteak beste, Armand David, pandaren aita (Elhuyar, 2001) eta Etxepare Aldudeko medikua, (Euskaltzaindia-EHU, 2006). Orain saritutako lanarekin duela bi urte hasi zen; hain zuzen ere, Darwinen Espezien jatorria liburu kanonikoaren argitalpenaren 150. urteurrena hurbiltzen ari zela konturatuta.

Atzoko saria jasotzeko ekitaldian azaldu zuenez, laster konturatu zen naturalista ingeles handiari buruz «ia dena» esanda zegoela, baina Euskal Herrian izaniko eraginari buruz materiala biltzen hasi, eta zeri begiratu bazegoela ohartu zela.

«Darwinek gizakiak unibertsoan zuen kokapena aldatu zuen», esan zuen Altonagak, «eta biziaren zentzua aldatu egin zuen. Baina gurean?». Orduan, Darwini buruz Euskal Herrian idatzitakoa eta haren lanak eragindako erreakzioak biltzen hasi zen. Lan horren emaitza da Darwin geurean.

Egileak berak aitortu zuen aurkitutakoak ez duela jendea harritu. Espeziearen jatorria eboluzioan bilatu behar zela zientifikoki erakusteak mundu osoan zehar sortu zituen kontrako jarrera berdinak sortu zituen hemen ere noski. Alde batetik jarri ziren ia herexiatzat hartu zutenak; bestetik, zientziaren ikuspegia defenditu zutenak. Baina hemen, jarrerak ñabardura batekin finkatu ziren.

«Kontra, noski, Eliza eta Elizaren ingurukoak jarri ziren», esan zuen saiakeraren egileak. «Alde, berriz, medikuak. Baina berehala ohartu nintzen aldekoen artean oso sustrai azalekoak zirela. Ortodoxoen artean, berriz, euskara harresi babesle zela uste zutenak nagusi ziren. Hau da, darwinismoari buruz, beste hainbat gairi buruz bezala, euskaraz ezin idatz zitekeela defenditzen zutenak jarri ziren. Isiltasunezko konspirazioa izan zen».

Liburuan, hainbat bitxikeria eta pasarte harrigarri apailatu ditu egileak. Epaimahaikoek, hain zuzen ere, lanaren «mailako dibulgazio zientifikoa» nabarmendu zuten, eta liburua bera gai horri buruzko «erreferentziazkoa» izango dela iragarri zuten.

Hiru lan azken bereizketan

Anuntxi Arana, Joxemiel Bidador, Bixente Serrano Izko, Pilar Ioldi eta Jose Angel Irigaraik osatutako epaimahaiak hiru lan bereizi zituen azken aukeraketa egiteko, irabazlearenaz gain: Harritu (poshazkundearen gizarterako trantsizioaz) eta Itsas-oholakbezala. Hirurak maila handikoak zirela nabarmendu zuten.

Sariketaren bederatzi urteotan bederatzi lan baino gehiago saritu dira, eta denera hemezortzi liburu argitaratu ditu Pamiela argitaletxeak. Irigaraik aurkeztutako proiektuen eboluzioa aipatu zuen. Hasieran hogeita hamar lan ere aurkeztu zirela urte bakar batean, eta azken urteotan hamar bat izaten direla, baina sariak berak «tamaina» hartu duelako pozik agertu zen.

Bitxikeria gisa, aipagarria da Juan Zelaia sarian, hain zuzen ere, Darwini buruzko lan bat saritu zuten aurreneko edizioan: Jon Alonsoren Agur Darwin, eta beste arkeologia batzuk.