«Bera Nevada zen eta bere istorio guztiak Nevadako kontuak ziren». Gustatu zait hasiera guztien hasiera. «Bera Nevada zen eta bere istorio guztiak Nevadako kontuak ziren». William Douglassen lagun Robert Laxalt idazlearen Dominique-ko hasiera hura bezainbat. «Aita artzaina zen eta mendia zuen bere etxea».
Gustatu zait hasiera guztizko intentzioan idatzitakoa: «Bera Nevada zen eta bere istorio guztiak Nevadako kontuak ziren». Basque Studies guztiak gorabehera, Etxalar, Murelaga, Amerikanuak, Jon Bilbao, AEBetara joan ziren artzainak, azukre-kanabera ebakitzera Australiara emigratu zuten italiar eta euskaldunak, azukre mingotsa, munduko lau kornerretara egindako bidaia ero guztiak gorabehera… Bill Nevada da, eta bere istorio guztiak Nevadako kontuak dira.
Gustatu zait euskal jantziak eranztea, lehenengo aldia ez izanagatik ere, Mr. Basque izaera maiztua bazterrera uztea, egiazko izaera azalera ekartzea, kanpotik erantsitako Mr Basque ohore hori gabe berak bere buruari aitortua dion Mr. Nevada izenpean erakustea bere burua. Gustatu zait liburuko orrialdeetan barna Douglassekin batera bidea egin eta Nevadako desertuko txamiso artean ibiltzea, kriskitin-sugearen hotsa aditzea, meategi eta herri abandonatuak huts eta isil kontenplatzea. Comstock, Reno nahiz Tonopah zapaltzea. Bertako txinatar, paiute, xoxon eta euskaldunen gaineko historia istorio eginak irakurtzea.
Gustatu zait partez asmatutako istorioen, partez egiatan gertatuen bertsioak jasotzea, eta Douglass beraren lorratz agerikoei oina oinari jarriz segitzea.
Gustatu zait Bill birbisitatzea, bera artean gazterik zela, Truckee ibaira bidean, hilotz larrutua zeramala mapatxe-segada bateko karnata berritzeko. Berarekin batera bere aitona Billy meatzariarekin topo egitea narrazio honetan edo hartan. Bill beraren ondoan egotea hegazkin barruan jarrita Los Angeleseko hegaldia Renon lurreratzeko saioa hasten duenean, Carson City gainean, Lake Tahoeren edertasuna bistara dugula. Billekin batera sufritzea Numaga paiutearen patu beltza, paiutearen lagun Mary Inchaustiren beste berririk izan gabe. Gustatu zait William Douglass institutuko ikasle graduatu berria sexuaren atea igarotzen laguntzea, Nevadan ez beste inon legearen barruan egin ezin litekeen moduan, Wild Horseko gela halamoduzkoetan…
Gustatu zait Douglassek bere heriotza-albistea idaztea: «Bart gauean, seme-alabekin afaldu ostean, William Douglass hilik gertatu da, lau autok elkar jo eta su hartuta 395 autobidean, Grand Sierratik hurbil. Xehetasun gehiago, bihar. 1998an itxitako Starlight Hotel-Casino ohiaren jabeetako bat izan zen. Berak hala eskatuta, ez da hiletarik egingo. Lagunek bere oroitzapenetan dohaintza bat egin ahal diote UNRko Center for Basque Studies-i».
Gustatu zait Bizi ondorengo heriotza titulu esanahitsua, Arturo eta kapitaina narrazioan hartu baitut hitz horien giltza. «Zuk sinesten al duzu bizi ondorengo heriotzan, señor Douglass?», galdetzen dio Arturo mexikarrak. «Hil ondorengo biziaz ari zara, ezta?», zuzentzen dio Douglassek, baina Arturok du azken hitza bere: «Ez, ez. Mamuak. Fantasmak. Oraindik hemen gure artean bizi diren espirituak, ezin izan direlako iritsi beste aldera. Bat-batean hil direlako edo, prestatu gabe: ez apaiz, ez hileta, ez beren arimaren alde errezatzeko inor». Gustatu zait, Douglass bere buruarekin eta bere baitako espirituekin dantzan ikustea, jakinik betiko iraungo duela Billek gurekin, bizi ondorengo heriotzan, gure artean mamu, fantasma, gure artetik inoiz aldendu gabe.
Gustatu zait Nevadako kontuak han-hemengoak izatea, hangoak bezain hemengoak jendea jende eta mundua mundu den artean. Bere Nevada modu egiazkoan, eskuzabal, gurekin banatzea, pultsua behartu gabe paperean abil jartzea, testu onduak euskaraz eskaintzeko erabakia hartzea, bere burua gutariko egitea, orain berrogei urte baino gehiago Etxalarren egin zuen moduan.
Gustatu zait Robert Laxalten Dominique gogoraztea: «Aita artzaina zen, eta mendia zuen bere etxea». Edo, «Bill Nevada zen, eta Nevada zuen bere etxea». Gustatu zait Billek Laxaltek bezain egoki esaten asmatu izana: «Bera Nevada zen eta bere istorio guztiak Nevadako kontuak ziren».
Nire zorionak Billi, horren narrazio ederrak ontzeagatik, Anton Garikanori euskarazko itzulpenarengatik, Javi Cillerori gaztelaniazkoagatik, Peter Goin artistari irudi ikusgarriengatik, eta Pamiela argitaletxeari edizioaren landuagatik.
Miel Anjel Elustondo
