Etxera bidean

Premio Euskadi de Literatura 2019
- Ensayo en euskera -

4ª EDICIÓN

—Pero... ¿por qué hablas así, mi chico?
Gure amatxi Bitorianaren bapateko deserotasuna nabaria zen,
amatxi eta biok paseatzera atera ginelarik…

Garralda (Aezkoa ibarra, Nafarroa), 1980. urtean, amatxi euskaldun baten harridurak eta deserosotasunak ez zuten mugarik, ordu artio erdalduna zen iloba lehenbizikoz Euskaraz mintzatu zitzaiolarik. Horrela hasten da Frankismoan sortu, hazi eta hezitako belaunaldi baten istorioa, jatorriz zegozkion hizkuntzaren eta kulturaren gabeziaz ohartuta, haien berreskurapenean murgildu zelarik.

Memoria historikoa ez da gerra kontuetara bakarrik mugatu behar, Xamarren iritziz, ondorioak hura bizi izan ez zutenengana ere hedatu zirelakoz urtetan. Mintzaira ikasten, historia ezagutzen, herri kultura baloratzen… galdutakoaren bila, 70eko hamarkadan, aetz gazte multzo bat abiatu zeneko sentimenduak nahas-mahas ageri dira narrazioan: ez izatearen minetik aurkikuntzaren bozkariora, ezjakintasunaren ahalketik errudunen kontrako suminera, behartutako etena gauzatu zuen belaunaldiarekiko haserretik, haren aldeko miresmen mingotsera, ezagutu eta pairatu zuenagatik…

Bidenabar, Xamarren kontakizun autobiografiko honetan, topikoak hausten dituen Aezkoa ibar liberal eta antiklerikala ezagutuko dugu, Orbaizetako arma-olaren historian gara murgilduko, bertan finkatutako estatu-mugaz gaineko harremanetan barneratuko eta, tamalez, abantxu betikoz galdurik den bertako Euskara dugu dastatuko.

Funtsean, bortuetako Euskal Herri ezezagun horretan barna bidaia argigarri bat egiteko gonbidapena.

Aurkezpenaren bideoa (2018ko urriak 5, Karrikiri liburudendan)

Atea zabaldu digu
Felix Ibargutxi. El Diario Vasco (2018ko urriak 28)

Xamar. Etxera bidean.
Pako Sudupe. Berria (2018ko azaroak 9)

Garraldako berri
Jesus Mari Mendizabal. El Diario Vasco (2019ko maiatzak 29)

Zer irakurtzen du Lorea Agirre Jakin aldizkariko zuzendariak?
EiTB, ARTE[FAKTUA] saioa (2019ko ekainak 15)

Etxera bidean jartzeko gomendioa
Leire Narbaiza. Eibar.org (2019ko azaroaren 12a)

"Etxera bidean" liburua gomendatu digu Joseba Antxustegietxartek
Eitb, Artefaktua saioa (2020ko otsailaren 22a)

Izatera bidean
Mikel Asurmendi. Argia (2020ko martxoaren 27a)

Lorea Agirre, Jakin Fundazioko zuzendaria
EiTB, Artefaktua saioa