Artikuluak

 

SAIAKERA honen berezitasun nagusiaz, hasiera-hasieratik ohartarazten digu egileak berak: "Antropologo naizen aldetik ere oso sentibera naiz kulturen arteko komunikazioa funts-funtsean zailtzen duten kultur hertsapenen aurrean (...) nire izaera amerikarra eta (sasi) euskalduna ahots bakarrean nolabait batzeko desafio bikoitzari egin beharko diot aurre; izan ere ingelesez ari naiz idazten, baina gero irakurle euskaldunek hartuko dute nire testuaren itzulpena".

Halaxe da: William A. Douglassek (Reno, Nevada, 1939), 1967an Reno-Nevadako Unibertsitatean Euskal Ikasketen Programa sortu zuen antropologoak, ingelesez idatzi du saiakera, baina, behin euskaratuta, guri, euskaldunoi, mintzatzeko.

Haatik, hori ez da liburu honen ezaugarri berezi bakarra: saiakera labur honetan (guztira 50 bat orrialde baino ez du hartzen), egilea aldi berean zaila eta gaur-gaurkoa den gaia, kasik tabu bihurturikoa, jorratzen ausartu da: terrorismoaren fenomenoa, edo, hobeki esanda, terrorismoaren etiketapean, edo haren estakuruz, gorde samarrean dirauten errealitate askotarikoak.

Douglass amerikarra da, baina, aitortzen duenez, euskal izaera ere bereganatua du, nolabait. Saiakeran bere bizitzan barna euskaldunekin bat egitera bideratu duten urratsak azaltzen dizkigu xehe-mehe.

Douglassek bere euskal izaera hori eraikitzeko egindako bidean, garrantzi handia hartzen dute terrorismo etiketak bere baitan biltzen dituen errealitate bihurri eta ilunek. Horiei dagokielarik, gogoeta eta datu interesgarriak eskaintzen dizkigu Douglassek, hala terrorismoaren gaiak mundu mailan hartu duen funtsezko tokiaz nola euskal kasuaz, ETAren eta euskal gatazkaren inguruko kontuez.

Alde horretatik, Douglassen saiakera txiki honek munta are handiagoa hartzen du bizi dugun egungo egoera honetan. Ezin dugu ahaztu Douglassek baduela eskarmentua euskal gatazkari irtenbidea bilatzeaz denaz bezainbatean, gutxienez bi baketze-saiotan parte hartu baitu. Haren liburuak ez digu argituko etorkizunak zer ekarriko duen, afera honi dagokionez, baina gauzak beste ikuspegi batetik aztertzeko aukera ematen ahal digu. Niri neuri sentipen bitxia eragin zidan Douglassen liburua irakurtzen ari nintzela ETAren urtarrileko komunikatuaren iritsierak: hausnarketa teorikoak eta errealitateak une batez bat egiten zutela iruditu zitzaidan.

Douglassen kontakizun eta gogoetez gain, Miel A. Elustondok 2006an Argia aldizkarirako Douglassi egindako elkarrizketa jaso dute liburu honetan. Batzuetan zenbait datu errepikatzen dira, baina oro har kontrapuntu interesgarria jartzen dio elkarrizketak Douglassen saiakerari.

Eta, hain zuzen ere, liburu honi dagokionez, badago, ene ustez, azpimarratzeko moduko beste alderdi bat: saiakera baten itzulpena izatea. Izan ere, literatur lan ugari ekartzen ari dira azken urteotan euskarara, baina ekartzen diren lanen artean oso bakanak izaten dira saiakerak (ahaztu gabe, betiere, Pentsamenduaren Klasikoak). Fikzioari muzin egin gabe ere, interesgarria izango litzateke honelako saiakera gehiago euskaratzea.